ИҚТИСОДИЙ БАРҚАРОРЛИК АСОСИ

 “Ўзбекистон Республикаси ўз ҳудудида ҳам, унинг ташқарисида ҳам ўз фуқароларини ҳуқуқий ҳимоя қилиш ва уларга ҳомийлик кўрсатишни кафолатлайди” (Ўзбекистон Республикаси Конституцияси, 22-модда). Бош қомусимизда келтирилганидек, мамлакатимиз ҳукумати хориждаги Ўзбекистон фуқароларини ҳар томонлама қўллаб-қувватлашга тайёр. Мамлакатимизда ҳар қандай вазиятда бу жумлаларнинг амалий тус олиши учун чора-тадбирлар йўлга қўйилган.

Ўтган 2021 йил давомида 150 га яқин олий даражада ташрифлар, учрашувлар, онлайн ва телефон мулоқотлари ташкиллаштирилди. Мазкур учрашувлар чоғи ва телефон мулоқотларида хавфсизлик, миллатлараро тотувлик ва диний бағрикенгликни таъминлаш, шунингдек, ўзаро фойдали ва конструктив ташқи сиёсатни амалга ошириш борасида ҳам сезиларли ютуқларга эришилди. Шуни алоҳида қайд этиш жоизки, хорижий ташрифлар давомида муҳокама этилган масалалар юзасидан зарур ҳолларда ҳукуматлараро ва идоралараро қўшма комиссиялар ҳамда ишчи гуруҳлари тузилиб, навбатдаги йиғилишлари ташкиллаштирилди. Биргина меҳнат мигрантларини қийнаётган муаммоларни бартараф этиш борасида қилинган саъй-ҳаракатлар шулар жумласидандир. Чунончи, хорижий мамлакатларда вақтинчалик меҳнат фаолиятини амалга ошираётган Ўзбекистон фуқароларига хизмат кўрсатиш, уларнинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини самарали ҳимоя қилиш тизимини тубдан ривожлантириш бўйича идоралараро чора-тадбирлар режаси тасдиқланди. Рақамларга мурожаат қилсак, 2021 йил давомида Ўзбекистоннинг хориждаги дипломатик ваколатхоналари ва консуллик муассасалари томонидан 322,6 минг нафар хориждаги ҳамюртларимизга хуқуқий, моддий ва ижтимоий ёрдамлар кўрсатилди. Хорижда оғир аҳволга тушиб қолган 290 нафар меҳнат мигрантларини Ўзбекистонга қайтариш ишлари самарали ечим топди, бошпанасиз қолган 358 нафар меҳнат мигрантлари вақтинчалик бепул ётоқхоналар (хостеллар) билан таъминланди.

Ачинарли жиҳати шундаки, меҳнат мигрантларининг турли сабабларга вафот этиш ҳолатлари ҳам кузатилгани ҳеч кимга сир эмас. Афсуски, ўтган йили 518 нафар меҳнат мигрантлари билан шундай бахтсиз ҳодисалар рўй берди. Ўрнатилган ҳамкорлик алоқалари самараси ўлароқ уларнинг жасадини Ўзбекистонга олиб келиш ҳам оғир кечмади.

Ўрни келганда айтиш лозимки, хорижда меҳнат қилаётган фуқароларга 3,7млрд сўмлик бир марталик моддий ёрдам ажратилганлиги ҳамда уларнинг деярли 1 млн АҚШ доллари миқдоридаги иш ҳақи ва компенсациялари хорижий иш берувчилардан ундириб берилганлиги Ўзбекистон учун инсон қадрини улуғлаш энг устувор вазифа эканлигини ташқи сиёсатда ҳам яққол акс эттирди. Зеро, халқнинг осойишта турмуш кечириши учун қилинган саъй-ҳаракатлар уларнинг хоҳиш-иродасини ижобий томонга ўзгартириш, давлат, ҳукумат ишидан розилигини уйғотишда асосий омилдир. Ахир, халқ рози бўлса, ўша юртда тинчлик ҳукм суришини инкор этиб бўлмайди.

Азалдан Марказий Осиёнинг юраги деб аталмиш Ўзбекистонимизнинг қўшни мамлакатлар билан самимий ҳамкорлик алоқаларини ўрнатиш доимо диққат марказида бўлган. Биргина, Афғонистонда тинчлик ўрнатилиши ва мазкур мамлакатнинг барқарор ривожланишини таъминлаш йўлидаги глобал саъй-ҳаракатларни фаол қўллаб-қувватлаш, Марказий Осиёни Ҳинд океани билан боғлайдиган Транс-афғон транспорт йўлагини барпо этиш борасида ҳам манзилли тадбирлар амалга оширилишида фаол иштирокини сўзимизнинг исботи сифатида келтриш мумкин. Шунингдек, 2021 йилда икки ва кўп томонлама форматларда афғон иқтисодиётини ривожлантиришга ва умуман Афғонистонни минтақавий жараёнларда жалб этиш юзасидан уюштирилган 100 га яқин турли даражадаги учрашув ва халқаро тадбирларда Ўзбекистон мунтазам иштирок этди.

Қувонарлиси, Афғонистон соғлиқни сақлаш тизими мутахассисларига коронавирус инфекциясининг профилактикаси, диагностикаси ва даволаш бўйича Ўзбекистон тажрибасини ўргатиш, даволашда замонавий ва самарали усулларни қўллаш бўйича мунтазам ҳамкорлик йўлга қўйилди. Кўринадики, мазкур ҳамкорлик мамлакатимизда коронавирус инфекциясининг профилактикаси бўйича амалга оширилган ишларнинг юксак эътирофи десак муболаға бўлмас.

Шунинг билан бирга Тошкент шаҳрида “Марказий ва Жанубий Осиё: минтақавий ўзаро боғлиқлик. Таҳдидлар ва имкониятлар” мавзуида ўтказилган халқаро конференциядан ҳам айнан шу мақсад кўзланди. Тадбирда Ўзбекистон, Афғонистон президентлари, Покистон бош вазири ҳамда 44 та давлат ва 30 та халқаро ташкилотларнинг олий, юқори ва экспертлар даражасидаги 82 та делегацияси, жами 600 га яқин вакиллари иштирок этганлиги эса мазкур масаланинг ғоят муҳим аҳамият касб этишидан далолат. Минтақавий ривожланишда юзага келаётган тенденцияларни англаб етиш, ҳамкорликнинг асосий истиқболларини аниқлаб олиш ҳамда Жанубий ва Марказий Осиё ўртасида ўзаро боғлиқликка эришишда ҳамкорликнинг энг муҳим йўналишларини белгилаб олиш имконини берган мазкур халқаро конференциянинг юртбошимиз Шавкат Мирзиёевнинг ташаббуси билан ўтказилиши ҳам бежиз эмас. Ахир, халқимиз “Қўшнинг тинч-сен тинч” деган нақлни бежиз айтмаган.

Халқаро ҳамкорлик хусусида сўз борганда, албатта иқтисодий ҳамкорлик алоқаларига ҳам тўхталиб ўтиш даркор. Ўзбекистон Республикасининг ташқи сиёсатида иқтисодий дипломатияни фаол илгари суриш асосий жиҳатлардан саналади. Зеро, мазкур соҳадаги ҳамкорликни ривожлантириш мамлакатимизга инвестициялар жалб қилиш баробарида янги ишлаб чиқариш объектлари фаолиятини йўлга қўйиш орқали аҳоли бандлигини таъминлаш, уларнинг даромадларини ошириш ҳамда энг асосийси, иқтисодий ўсиш суръатларини кескин ошишига хизмат қилади. Ўтган 2021 йилда ҳам  мазкур жиҳатлар инобатга олиниб, салмоқли шартномаларга имзо чекилди. Хусусан, Саудия Арабистонининг “ACWA Power” компанияси билан Сирдарё иссиқлик электр станциясида қуввати 1500 МВт буғ-газ ускунасини, Навоий ва Бухоро вилоятларида умумий қуввати 1000 МВт бўлган иккита шамол электр станцияларини қуриш бўйича инвестиция шартномалари имзоланди. Энг муҳими, Ўзбекистон-Япония марказида “Кичик миқёсли ижтимоий лойиҳаларга беғараз ёрдам” дастури бўйича грант шартномалари имзоланди. Мазкур грант шартномаларига асосан ажратилган маблағлар Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология маркази филиалларини, бошқа тиббиёт муассасаларини, шунингдек, Фарғона вилояти халқ таълими бошқармасига қарашли кўзи ожиз ва кар ўқувчиларга ихтисослаштирилган таълим муассасаси каби қатор ташкилотларни замонавий ускуналар билан таъминлашга йўналтирилади. Демак, келгуси йилларда мазкур соҳаларда ҳам янада сезиларли ўзгаришлар кўзга ташланиши шубҳасиз. Бу эса соғлиқни сақлаш ва халқ таълими тизими фаолиятида ҳам ижобий натижаларга эришилишига замин яратади.

Албатта ҳар бир мамлакатнинг иқтисодий ўсишини баҳолашда экспорт-импорт салоҳияти ҳам эътибордан четда қолмайди. Ўзбекистон ҳам мазкур йўналишда бирмунча илдамлаб бораётганига гувоҳ бўлаяпмиз. Айниқса, азалдан хорижий давлатларда мамлакатимизда етиштирилган сабзавот ва меваларга талаб юқори бўлган бўлса, ҳозирги кунда уларнинг қаторига қуритилган мевалар, дуккакли ўсимликлар, тўқимачилик маҳсулотлари ва энг асосий доривор гиёҳлардан заъфарон ҳам энг талабгир экспорт моллари сафига қўшилган. Шуни алоҳида айтиш керакки, Ўзбекистонга дунёнинг энг салоҳиятли инвесторлари эътибор қаратишаётгани бежиз эмас. Ахир жаннатмонанд юртимизда тадбиркорлик ва ишлаб чиқаришни йўлга қўйиш учун барча шароитлар муҳайё. Қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини етиштириш борасида она еримизнинг хусусиятлари ҳам бисёр. Шуни яхши англаган ҳолда, мамлакатимизга 2021 йилда хорижий давлатлар салоҳиятли инвесторлари ва ишбилармон доира вакилларининг 1000 дан ортиқ ташрифлари ташкиллаштирилди. Шунингдек, иқтисодий доира вакилларининг диққати Ўзбекистонга қаратилганлигини Покистон, Бангладеш, Бирлашган Араб Амирликлари, Туркия ва Туркманистон ишбилармон доиралари иштирокида бизнес-форумлар ўтказилди. Марказий Осиё давлатлари раҳбарларининг 3-Маслаҳат учрашуви доирасида Ўзбекистон вакилларининг фаол иштирокида Марказий Осиё мамлакатларининг иқтисодий форуми ташкиллаштирилганлигида ҳам кўриш мумкин. Хорижий давлатларда мамлакатимизнинг 50 дан ортиқ инвестицион ва экспорт салоҳияти тақдимотлари ўтказилганлиги эса мамлакатимизга бўлган эътиборнинг янада ошишига хизмат қилди.

Боз устига БМТнинг Ривожланиш Дастури билан бирга “Ўзбекистонда рақамли иқтисодий дипломатия салоҳиятини кучайтириш” лойиҳаси ишлаб чиқилиб, уни амалга ошириш учун 100 минг АҚШ доллари миқдордаги грант жалб этилганлиги ҳам соҳа ривожига ҳисса қўшиши шубҳасиз.

Шунингдек, 2021 йилда Корея, Япония, Германия ва Бирлашган Араб Амирликлари билан 1,516 млрд АҚШ доллари ва 140,8 млневро миқдорида бўлган молиявий-техникавий ҳамкорлик (грант, кредит) бўйича қатор халқаро шартномалар имзоланганлиги келгусида қишлоқ хўжалиги, сув ресурсларини бошқариш, соғлиқни сақлаш, тадбиркорликни қўллаб-қувватлашда ҳам муҳим қадам бўлди, десак адашмаймиз. Зеро, мазкур маблағларнинг мақсадли йўналтирилиши бесамар кетмайди.

Маълумот ўрнида айтиш лозимки, Европа Иттифоқи Комиссияси томонидан Ўзбекистонга “GSP+” бенефициар мамлакати мақоми берилиши таҳсинга сазовордир.

Хулоса ўрнида айтиш мумкинки, Ўзбекистон дунё ҳамжамиятида ўз ўрнига эга етакчи давлатлардан бири саналади. Унинг обрўсини ошириш, нуфузини кўтариш ҳамда ҳар томонлама ўсиш суръатларини жадаллаштиришда эса халқаро ҳамкорликнинг ўрни беқиёс. Шундай экан, узоқни кўзланган ислоҳотлар билан яқин қўшничилик алоқаларини мустаҳкамлаш, ривожланган давлатлар билан иқтисодий ҳамкорликни янада мустаҳкамлаш галдаги вазифалардандир.

Феруза НИҒМАТОВА,

Олий Мажлис Қонунчилик палатаси депутати